Wyobraźmy sobie czerwcowy poranek 1938 roku, a w nim mieszkańca Kołomyi, Lwowa, Równego, Stanisławowa, Wilna tudzież innej miejscowości z tzw. Kresów, trzymającego w ręce 46 numer „Nowin- gazety żołnierskiej”. Zainteresował go artykuł o rocznicy szarży pod Rokitą, studiuje zapisy dotyczące spraw Polski i Estonii.
Pyszni się wiadomościami o „Chlubie naszego przemysłu zbrojeniowego” oraz tym, że na pokazie dorobku rzemiosła – Polska zajęła drugie miejsce. Zerknął na „Wesoły Kącik”, aż jego wzrok doszedł do miejsca, w którym znajdują się cykliczne artykuły pt. „Nasze Miasta”. Dowiaduje się lub też przypomina, że: -„….Konin jest miastem powiatowym w województwie poznańskim i leży nad rzeką Wartą.
Mieszkańców ma 11 tysięcy, zajmuje 691 ha powierzchni. Miasto pobudowane jest w nizinie, na gruncie sztucznie wzniesionym nad najwyższy stan wody w rzece. Konin jest starym miastem, ale pomimo swej starożytności innych pamiątek – nie posiada, prócz słupa kamiennego , który miał tu być postawiony w r. 1151 przez wojewodę Dunina, dla oznaczenia połowy drogi z Kruszwicy do Kalisza.
Drugą pamiątką jest kościół parafialny. Początek Konina ginie w niepamięci wieków. Za panowania Bolesława Krzywoustego Konin miał już zamek, który istniał w swej świetności aż do drugiej wojny szwedzkiej (początek18 wieku). Wtedy to bowiem król szwedzki Karol XII wspomagając kandydata do korony polskiej, Stanisława Leszczyńskiego zajął zamek i spalił.
Mury zamku w r. 1818 zostały rozebrane. W r. 1331 Konin spalili Krzyżacy, ale Kazimierz Wielki odbudował go, a przy tej sposobności miasto murem otoczył i basztami wzmocnił. Tak mury jak i baszty zostały rozebrane w tym czasie co i zamek(1818 r.).W r. 1433 spędził tu dłuższy czas król Władysław Jagieło. Na uwagę w Koninie zasługuje kościół parafialny. Sięga on początkiem pierwszych lat XV wieku. Piękny klasztor księży reformatów wzniesiony został w r. 1637 z drzewa, dopiero w r. 1727 Teofila ks. Wiśniowiecka na jego miejsce wzniosła swoim kosztem gmach murowany.
Klasztor ten widzimy na obrazku. Konin posiada 4 instytucje bankowe, 1 gimnazjum, 3 szkoły powszechne, 2 przedszkola, 1 ochronkę, powiatową radę szkolną i 3 biblioteki.”
Pełen zamysłu na początku artykułu wymieniłem nazwy miejscowości znajdujące się w ówczesnych granicach Rzeczypospolitej. Pozwolę sobie na hipotetyczne rozważanie, że ów artykuł mógł się stać jednym z przyczynków, iż repatrianci z terenów „wschodnich” do dalszego zamieszkiwania wybrali właśnie Konin.
Moje gdybanie ma uzasadnienie w epizodach związanych z grodem z koniem w herbie. Wiadomym jest, że 18 marca 1921 w Rydze podpisano pokój kończący wojnę Polsko – Rosyjską. Jednakże sam podpis o pokoju jednej ze stron nie zadowalał, stąd na granicach wschodnich cały czas dochodziło do konfliktów oraz aktów terrorystycznych inspirowanych przez Moskwę.
Należy też wspomnieć o niechęci autochtonów, bowiem dla Ukraińców państwo zostało ponownie rozdarte, stąd Polacy jawili się jako zaborcy, a brak powiązań kulturowych w wyniku 123 letnich zaborów dopełniało reszty.
Władze polskie po wielu próbach uszczelnienia oraz zapewnienia bezpieczeństwa na Kresach zdecydowały się na wyznaczenie w 1923 roku Policji Państwowej jako formacji broniącej granic II RP.
Oj niebezpieczna to była służba…, a jednym policjantów od 1924 roku pełniącym w powiecie Czortkowskim, nad rzeką graniczną Zbrucz „wartę” był mieszkaniec Konina. Wypada wręcz dodać, iż „tamtejsi” policjanci, to nie tylko dbałość o bezpieczeństwo oraz praworządność, ale również osoby stanowiące rolę kulturalnej forpoczty.
Upłynęło sporo czasu, gdy na początku lat sześćdziesiątych do domostwa w Koninie zapukał kominiarz mówiący z charakterystycznym akcentem dla mieszkańców umownie nazywanych „zza Buga”. Gospodarz dopytał o powód i tak po nitce do kłębka, wędrując po historii „doszli” do miejsca gdzie gospodarz z Konina pełnił służbę, a obecny kominiarz się urodził, a w czasach bliskich ówczesnemu policjantowi jako dwunastoletni chłopak sprzątał w kościele oraz służył do mszy.
Po II Wojnie Światowej do grodu nad Wartą przywiodły go losy, będące wynikiem ustaleń Jałtańskich, ale i opowiadań usłyszanych za młodu.
Podczas wielokrotnych spotkań, powracali wspomnieniami do tak znanego dla siebie miejsca; zamku, ratusza, pałacu, cerkwi…
Dla obojgu historia zatoczyła się kołem, a w Koninie wspomnieniem Ich na zawsze połączyła.
Tadeusz Kowalczykiewicz
